Böbrek taşı ya da tıp dilindeki adıyla nefrolitiazis, böbrek havuzcuklarının içinde taş oluşması durumudur. Taş, idrar içinde çözülmüş halde bulunan minerallerin ve tuzların çökmesi sonucu oluşan sert tortulardır. Böbreklerden idrar kesesine kadar olan idrar yollarının herhangi bir yerinde taş oluşabilir. Böbrek taşlarının birçok nedeni vardır. Genellikle, idrarın yoğunluğunun artması sonucu idrar içindeki minerallerin kristalleşmesi ve birbirine yapışması ile oluşur.
Böbrekler omurganın her iki tarafında bulunan ve fasulye tanesine benzeyen yaklaşık bir yumruk büyüklüğünde olan iki çift organdır. En önemli görevi kanı süzerek atık ürünleri kandan uzaklaştırmaktır. Kanın süzülmesi ile oluşan maddeler idrar yoluyla dışarı atılır. Kanın temizlenmesi sırasında mineral ve tuzlar birleşerek taş adı verilen sert tortular oluşturmaktadır.
Böbrek Taşı Belirtileri Nelerdir?
Böbrek taşı, böbreğinizin içinde hareket etmediği sürece ya da üreter adı verilen idrar kanalına girmediği sürece herhangi bir şikayete neden olmayabilir. Eğer taş böbrek çıkışını tıkar ya da üreter içine girerse aşağıdaki şikayetler ortaya çıkar.
Ağrı böbrek taşının en önemli belirtisidir ve çok şiddetli olabilir. Ağrı sırtın yan tarafında, kaburgaların hemen altında hissedilir. Taş üretere girdiğinde karnın alt kısmında ve kasıklara yayılan ağrı hissedilir.
- İdrar yaparken ağrı, yanma ve sızlama
- Kanlı idrar, idrarda kan görülmesi
- İdrar kokusunda değişiklik
- Mide bulantısı ve kusma
- Sık idrar çıkma ihtiyacı
- Eğer enfeksiyon oluştuysa ateş, üşüme ve titreme görülür
Böbrek Taşı Nedenleri Nelerdir?
Böbrek taşının çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Herkeste böbrek taşı görülebilir, ancak bazı risk faktörlerini taşıyan kişilerde böbrek taşı daha sık görülmektedir. Erkeklerde böbrek taşı daha sık görülür.
- Daha önce taş düşüren kişilerde yeniden taş oluşumu daha sıktır
- Ailenizden birinde böbrek taşı olması
- Yeterince su içilmemesi
- Protein, tuz ve şeker bakımından zengin gıdalarla beslenme
- Şişmanlık (obezite)
- Mide küçültme ameliyatı ya da başka bir bağırsak ameliyatı geçirmiş olmak
- Polikistik böbrek hastalığı ya da başka bir kistik böbrek hastalığının olması
- İdrar ile yüksek miktarda sistin, oksalat, ürik asit veya kalsiyum atılımına neden olan hastalıklar
- Gut hastalığı
- Diüretik (idrar söktürücü) ve kalsiyum içeren antiasit gurubu ilaç kullanımı
Böbrek taşı tedavisi, taşın büyüklüğüne, bulunduğu yere, yapısına, ağrıya neden olup olmadığına ve idrar yolunda tıkanıklığına yol açıp açmadığına bağlı olarak değişir. 4 mm. ’den daha küçük olan böbrek taşları kendiliğinden düşebilir. Bu tür küçük taşlar da düşerken çok şiddetli ağrıya neden olabilir.
Böbrek Taşı Nasıl Tedavi Edilir?
Küçük Taşların Tedavisi
Küçük böbrek taşları kendiliğinden düşebilir. Bu taşların kolay düşmesi için bol sıvı almak, çok hareket etmek ve bazı ilaçlar kullanmak gerekir. Günde en az 2 litre su içmek, küçük taşların düşmesine yardımcı olur. Genel olarak idrar berrak bir idrar renge ulaşana kadar su içilmesi önerilir.
Taşın idrar yolundan rahatça geçebilmesi için, idrar yolunu gevşeten ilaçlar kullanılabilir. Kasların gevşemesi sonucu taş daha kolay ve ağrısız bir şekilde düşürülebilir. Yine böbrek taşının düşürülmesi sırasında duyulan ağrıyı gidermek için de ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. Böbrek ağrısı sırasında görülen bulantı ve kusmayı giderici ilaçların kullanılması da faydalı olur.
Büyük Taşı Tedavisi
İdrar kanalından geçemeyecek büyüklükte olan taşlar için kullanılan tedavi yöntemleri şunlardır;
ESWL (Ses Dalgaları İle Böbrek Taşının Kırılması)
Ameliyatsız taş kırma yöntemi olarak da bilinen yöntemdir. Genellikle 2 cm’den küçük böbrek taşlarının tedavisinde kullanılır. Bu tedavi yönteminde, vücudun dışından böbreğe gönderilen güçlü titreşimlere sahip ses dalgaları kullanılmaktadır. Kırılan böbrek taşları idrar aracılığıyla vücuttan atılır. Böbrek taşının büyüklüğüne, bulunduğu bölgeye ve kullanılan cihazın özelliğine göre işlem 30-45 dakika kadar sürebilmektedir. Bu tedavi sırasında çok şiddetli olmasa da bir miktar ağrı hissedilir. Bu yüzden bazen hastaya rahatlatıcı ilaçlar verilebilir ya da işlem anestezi altında gerçekleştirilir. Tedavi sonrası hasta evine gönderilir.
Üreteroskopi (Retrograd İntrarenal Cerrahi-RIRS)
Üreteroskop adı verilen ince ve kıvrılabilir bir cihaz ile böbrek içindeki taşlara ulaşılır ve lazer ile bu taşlar kırılır. İdrar kanalından girilerek böbreğe ulaşılır. Küçük taşlar bütün olarak çıkartılabilir. Ancak çıkartılamayacak kadar büyük olan taşlar, lazer ile küçük parçalara ayrılır. Bu küçük parçalar idrar yoluyla atılır. Bu işlem genel anestezi altında gerçekleştirilir. İşlem sonunda bazen kırılan taşların rahatça idrar kesesine düşmesi için böbrekten mesaneye uzanan bir tel kullanılır.
Bu tedavinin en önemli avantajı, herhangi bir kesi yapılmadan idrar kanalından girilerek yapılmasıdır. Böylece hastalar daha çabuk taburcu olur ve günlük işlerine dönebilir.
Üreteroskopi, 2 cm’den daha küçük böbrek taşları için uygundur. Ancak 2 cm’den büyük böbrek taşı olmasına rağmen ameliyat için uygun olmayan hastalara da uygulanabilir. Hem böbrek taşı hemde üreter taşı aynı anda ise, kanama bozukluğu olan ya da kan sulandırıcı ilaç kullanan hastalar, çok şişman olanlar, iskelet sisteminde bozukluk olan hastalar ve böbrek yapısı normal olmayan hastalarda daha çok tercih edilmektedir.
Perkütan Nefrolitotomi (PNL)
Kapalı bir ameliyat yöntemi olan perkütan nefrolitotomi, 2 cm’den daha büyük olan böbrek taşlarının tedavisinde kullanılır. PNL ameliyatı genel anestezi altında uygulanır. Sırt bölgesinden küçük bir kesi açılarak böbreğe bir tüp yerleştirilir. Bu tüpün içinden nefroskop adı verilen bir cihaz ile taşlara ulaşılır ve özel aletler ile taşlar kırılır. Kırılan taş parçaları bu tüpten çıkartılır. Ameliyat bittiğinde böbreğe yerleştirilen drenaj tüpü genellikle ertesi gün alınır ve evine gönderilir.
Açık Böbrek Taşı Ameliyatı
Artık günümüzde çok nadir olarak uygulanan bir tedavi yöntemidir. Çok büyük bir taş varsa ya da böbrek yapısının anormal olduğu durumlarda uygulanmaktadır. Bu ameliyatta, sırta bir kesi açılır ve buradan böbrek taşına ulaşılır.